Çanakkale Zaferi, Türk edebiyatında, özellikle şiir türünde, epey işlenmiş; I. Dünya Savaşı’nın devam ettiği yıllarda pek çok şairimiz, Çanakkale için mısralar kaleme almıştır. Bunların en meşhûru, Mehmed Âkif merhûmun “Âsım”ında “Çanakkale Şehitlerine” ithaf ettiği bölümdür. Bir dönem Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi’nde de görev yapmış Çankırı Karatekin Üniversitesi öğretim üyesi kıymetli hocam Doç. Dr. Ömer Çakır, “Türk Şiirinde Çanakkale Muharebeleri” adını taşıyan kitabında Çanakkale Muharebeleri’nin Türk şiirinde işlenişini çeşitli açılardan ele alan güzel bir çalışma ortaya koymuştur. (1)
Çanakkale şiirleri içinde özel bir yeri olan, ancak günümüzde edebiyat ve şiir meraklıları dışında fazla kişinin bilmediğini tahmin ettiğim güzel bir şiir var: O gün devletin başında bulunan, Osmanlı’nın 35. padişahı Sultan V. Mehmed Reşad Han aleyhi’rrahmeti ve’l-gufrân tarafından kaleme alınmış “Çanakkale Gazeli (Manzume-i Hümâyûn)”. Ben bu yazıda, bu şiiri ve şiirin günümüz Türkçesiyle mensur ifadesini sizlerle paylaşmak istiyorum.
ÇANAKKALE GAZELİ (MANZÛME-İ HÜMÂYÛN) (2) (3)
Savlet etmişti Çanakkale’ye bahr ü berrden
Ehl-i İslâm’ın iki hasm-ı kavîsi birden
Lâkin imdâd-ı Îlâhî yetişip ordumuza
Oldu her bir neferi kal’a-i pûlâd-beden
Asker evlâdlarımın pîşgeh-i azminde
Aczini eyledi idrâk nihâyet düşmen
Kadr ü haysiyyeti pâ-mâl olarak etti firâr
Kalb-i İslâm’a nüfûz eylemeğe gelmiş iken
Kapanıp secde-i şükrâna “Reşâd” eyle duâ
Mülk-i İslâm’ı Hüdâ eyleye dâim me’men
Padişah Sultan 5. Mehmed Reşâd
Şiirin Günümüz Türkçesiyle Mensur İfadesi:
Ehl-i İslâm’ın (müslümanların) iki kuvvetli düşmanı birden Çanakkale’ye denizden ve karadan saldırmıştı.
Lâkin ilâhî yardım ordumuza yetişip, (ordumuzun) her bir neferi polat bedenli bir kale oldu.
Asker evlatlarımın azminin önünde nihâyet düşman, aczini idrâk eyledi.
(Düşman) İslâm’ın kalbine nüfûz eylemeye gelmiş iken kadri ve haysiyeti pâyimâl olarak firar etti.
(Ey) Reşâd, şükrân secdesine kapanıp dua eyle! Allah, İslâm mülkünü dâima emniyetli yer eylesin. (4)
***
Allah bütün şehitlerin ruhuna rahmet eylesin! Rabbim ehl-i İslâm’ı ve ülkemizi “eyleye dâim me’men”.
_________________
Atıflar ve Notlar :
(1) Ömer Çakır, “Türk Şiirinde Çanakkale Muharebeleri”, Atatürk kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2004.
(2) Aynı eser, sayfa 296.
(3) Bu güzel şiire Yahya Kemal tarafından da “Tahmis-i Gazel-i Hümâyun” başlıklı bir tahmis (beşleme; her beytin üzerine üç mısra ekleyerek şiiri beşli bentlerden oluşur hâle getirme) yazılmıştır. Dileyenler, şiiri Yahya Kemal’in “Eski Şiirin Rüzgârıyle” adlı kitabında bulabilirler.
(4) Mensur ifade sırasında yararlanılan sözlük: İlhan Ayverdi, Misalli Büyük Türkçe Sözlük (3 cilt), Kubbealtı Lugati, 4. basım, Ocak 2011, İstanbul.
Hâmiş: Bu yazı ilk olarak 2013 Mart”ında Biga Doğuş Zirve gazetesinde yayınlanmıştır. Orada yayımlanan yazının hemen başında şu cümle de vardır: “18 Mart deyince sadece biz Bigalıların, biz Çanakkalelilerin değil; bütün bir milletin sinesinde yer etmiş bir zafer hatıra geliyor: Çanakkale Zaferi!”
Fahri Kaplan
Lütfen Yorum Yaz