Archive for Nisan, 2012
Bugün daha ziyade “divan şiiri” olarak tabir ettiğimiz klâsik Türk şiiri, bazı şairlerin elinde iç içe manalarla bir girdabı andırırken bazı şairlerde de ses unsurunun öne çıktığı bir şiir olarak karşımıza çıkmaktadır. Doğrusu bu şiir, gerek ses, gerek mânâ, gerek belâgat vb. açılardan çok doyurucu ve çeşitli örnekler vermiştir. Bu yazıda ele alacağımız şiir örneği ise kafiyedeki ses tekrarlarıyla dikkat çeken “kendine has/müstesnâ” bir şiir örneğidir. “Ferruh” mahlaslı şâire ait bu şiirin metnini, İskender Pala’nın “Divan Şiiri Antolojisi” adlı eserinden almış bulunuyoruz. (İskender Pala, Kronolojik Divan Şiiri Antolojisi, Ötüken Yayınları, İstanbul 1999, sayfa 290)
Dilerseniz önce şiiri okuyalım ve ardından üzerinde konuşalım:
GAZEL-İ FERRUH
Bir kezin hâlime ey şeh bak a bak bak bak a bak
Beni cevr odına yeter yak a yak yak yak a yak
Dün ü gün odda durur uş bu cefâ sac ayağı
Kaynadım gam kazanında laka lak lak laka lak
Dil ü cânın kahrın odına tutuşur kav gibi
Bu cefâ çakmağı dostum çak a çak çak a çak
Mihnetinden feleğin bir demir örs oldu yürek
Dokunur gam çekici tak taka tak tak taka tak
Eyle Ferruh kuluna şâhım inâyetle nazar
Boynuma zülf kemendin tak a tak tak tak a tak
*****
Şiirde söylenenler ve anlatım üzerine değerlendirmelere geçmeden önce şiirin kafiyesinin yansımalı seslerin tekrarlarıyla oluşmuş olması ve bu tekrardan oluşan -neredeyse tabîî- âhenk dikkatinizi çekmiş olmalıdır. Bu ritim üzerinde beyitleri değerlendirirken de durmak niyetindeyiz. Ancak bu şiiri kendine has kılan bu özelliği en başta da belirtmeden geçmek istemedik.
Şimdi beyit beyit şiiri ele alalım:
1. Bir kezin hâlime ey şeh bak a bak bak bak a bak
Beni cevr odına yeter yak a yak yak yak a yak
Mânâ: “Ey sevgili bir kez hâlime bak ve beni cevr (sıkıntı, cefâ) ateşinde yak, yeter [artık]!”
Şair, sevgilinin yüz vermeyişinden şikâyetçi. Klâsik Türk şiirinde genellikle âşık sevgilinin cefâsından şikâyet etmez. Hatta çoğu kez onu lütuf bilir ve insanı olgunlaştıran aşk sürecinin tabîî bir hâli sayar ve seve seve kabullenir. Âşık için asıl kötü olan sevgilinin ona yüz vermemesi, onu muhatap almamasıdır. Burada da şair adeta: “Yeter, artık hâlime bak benimle biraz ilgilen ve beni gerekirse aşkının cefâ ateşinde yak, pişir olgunlaştır. [Bana istediğin cefâyı et, ama ne olur bir kez hâlime bak.]” demekte. “Bak a bak bak bak a bak” ifadesindeki ritmik seslerle sevgiliye dikkat çekici bir sesleniş çağrıştırılmış olunuyor. “Yak a yak yak yak a yak” kısmı ise yakmak fiiili etrafında bu ritmik sesin kafiyesi ve tamamlayıcısı durumunda.
(bir sonraki yazıda devam etme ümidiyle…) Müellifi: Fahri Kaplan
Tags: âhenkli şiir, Ferruh, gazel